از آسیبهای شایع زانو خصوصا در فعالیتهای ورزشی ، پارگی لیگامانهای صلیبی هستند که از بین آنها آسیب لیگامان صلیبی قدامی شایعتر می باشد و در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

آناتومی (ساختار شناسی) لیگامان صلیبی قدامی

در داخل و وسط مفصل زانو دو لیگامان عمده قرار دارند که به دلیل وضعیت قرارگیری آنها نسبت به یکدیگر، به لیگامانهای صلیبی مشهور شده اند.

یکی از آنها لیگامان صلیبی قدامی (ACL) و دیگری لیگامان صلیبی خلفی (PCL) می باشد.

لیگامان بافتی محکم ،متشکل  از الیاف کلاژن می باشد که دو استخوان را به هم متصل می کند. لیگامانهای صلیبی زانو استخوانهای درشت نی (تیبیا) و استخوان ران (فمور) را به یکدیگر متصل می کنند.

لیگامان صلیبی قدامی در پایین به قسمت جلویی طبق تیبیا و در بالا به قسمت داخلی کندیل خارجی فمور چسبندگی دارد و علاوه بر تامین ثبات مفصل زانو یعنی جلوگیری از لغزش قدامی و چرخش استخوان تیبیا نسبت به فمور ، در تامین حس عمقی ( پروپریوسپتیو ) زانو نیز نقش دارد .

حس عمقی (proprioception) حسی است که به کمک آن حرکت و موقعیت اعضای بدن درک می شود.طول لیگامان صلیبی قدامی حدود ۳۸ میلیمتر و پهنای آن در حدود ۱۰ میلیمتر می باشد.

علل آسیب لیگامان صلیبی قدامی

هر نیرویی که باعث شود استخوان ساق پا نسبت به استخوان ران بیش از حد به سمت جلو حرکت کند و همراه با انقباض شدید عضله چهارسر ران باشد ، می تواند منجر به آسیب و پارگی لیگامان صلیبی قدامی شود.

در ورزش اینها شامل توقف ناگهانی ، تغییرجهت ناگهانی، پرش–توقف و پرش-تغییر جهت می باشند. حدود ۷۰ درصد آسیبهای حاد لیگامان صلیبی قدامی درفعالیتهای ورزشی رخ می دهد ،خصوصا در فوتبال وبسکتبال و در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد.

بیشتر بودن شیوع پارگی لیگامان صلیبی قدامی در زنان ورزشکار نسبت به مردان ورزشکار می تواند ناشی از اختلافات بیومکانیک ، تجربه ،تفاوت در آموزش ، شلی مفاصل و تفاوتهای آناتومیک باشد.

پارگی لیگامان صلیبی قدامی ممکن است ناقص یا کامل باشد و می تواند به تنهایی رخ دهد یا همراه با آسیب سایر قسمتهای زانو باشد که ازهمه شایع تر همراهی پارگی لیگامان صلیبی قدامی با آسیب لیگامان طرفی داخلی (MCL) و آسیب منیسک داخلی می باشد.

علائم و نشانه های پارگی لیگامان صلیبی قدامی

پارگی حاد لیگامان صلیبی قدامی خود را به صورت درد ، تورم سریع و کاهش دامنه حرکتی زانو نشان می دهد.

بیماران معولا شرح حالی از شنیدن صدا یا احساس پاره شدن چیزی داخل زانو می دهند.

معمولا درد شدید است و بیمار نمی تواند راه برود. در ضایعات مزمن ، بیماران معمولا تاریخچه ای از بی ثباتی مکرر زانو همراه با تورم و محدودیت حرکتی دارند.

آنها ممکن است قفل شدن زانو ویا خالی کردن زانو را عنوان نمایند و معمولا در گذشته ،آسیب زانو داشته اند که به خوبی درمان و توانبخشی نشده است.

بی ثباتی زانو همراه با خالی کردن مکرر زانو می تواند به آسیب سایر قسمتهای زانو مانند منیسک منجر شود و مانع ادامه فعالیتهای ورزشی بیمار شود.

تشخیص پارگی لیگامان صلیبی قدامی زانو

تشخیص پارگی لیگامان صلیبی قدامی زانو بر شرح حال و معاینه بالینی استوار است. توجه به شرح حال بیمار و مکانسیم ایجاد آسیب ، معمولا مطرح کننده آسیب ACL می باشد.

در آسیبهای حاد ، پزشک با کمک معاینه ای که به تست لاخمن معروف است سعی در ارزیابی میزان جابجایی استخوان ساق پا نسب به استخوان ران می کند، که جابجایی بیش ازحد،بیانگر پارگی لیگامان صلیبی قدامی می باشد.

در آسیبهای مزمن از معاینات دیگری مانند anterior drawer test  هم می توان استفاده کرد.

 از گرافی ساده زانو برای بررسی ضایعات استخوانی ماننند شکستگی کمک گرفته می شود .برای تایید تشخیص و نیز بررسی منیسکها و لیگامانهای طرفی از ام آرآی استفاده می شود.

درمان پارگی لیگامان صلیبی قدامی

درمان پارگی ACL بستگی به سن بیمار ، سطح فعالیت بیمار ، وجود آسیبهای همراه و اهمیت بازگشت بیمار به فعالیتهای ورزشی دارد. درمان قطعی پارگی کامل لیگامان صلیبی قدامی زانو ، جراحی می باشد اما معمولا برای بیماران مسنی که شکایتی از بی ثباتی و خالی کردن زانو در فعالیتهای روزمره و شغلی ندارند الزامی نیست.

 برای بیماران جوان ونیز آنهایی که فعالیت بدنی بالایی دارند ، باید جراحی بازسازیی لیگامان را در نظر گرفت.

عمل جراحی معمولا چند هفته بعد از آسیب حاد و زمانی که التهاب زانو فروکش کرد ،انجام می شود.

بلافاصله بعد از آسیب حاد زانو ، درمان شامل استراحت نسبی ، ماساژ یخ ،بانداژ فشاری ، بالا نگه داشتن عضو و استفاده از مسکن یا داروهای ضد التهاب می باشد. استفاده از عصا و ارتوزهایی که زانو را ثابت نگه می دارند نیز کمک کننده است.

اگر زانو تورم زیادی داشته باشد به طوری که حرکت آن را مختل کرده باشد باید مایع داخل زانو کشیده شود. در این مرحله ، تشخیص صحیح و رد کردن ضایعات همراه مانند شکستگی که جراحی زود هنگام نیاز دارند ، الزامی می باشد .

اگر تنها پارگی ACL  رخ داده باشد ، ادامه درمان با اقدامات فیزیوتراپی و توانبخشی صورت می گیرید تا در حد امکان تورم زانو فروکش نمایید و دامنه حرکتی زانو تصحیح شود.

عضلات اطراف زانو نیز باید تقویت شوند. در بیمارانی که نیاز به جراحی بازسازی لیگامان دارند ، هرچه دامنه حرکتی مفصل و قدرت عضلات ، قبل از عمل بهتر باشد ، بهبودی بعد از عمل راحتتر و بهتر خواهد بود.

بعد از عمل جراحی نیز بیمار باید تحت اقدامات توانبخشی و فیزیوتراپی قرار بگیرد تا بتواند به فعالیتهای ورزشی قبل از آسیب باز گردد.در صورتی که پارگی لیگامان ACL درمان نشود به مرور زمان باعث آسیب به سایر اجزای زانو شده ، در نهایت منجر به ساییدگی زودهنگام زانو می شود.

اقدامات توانبخشی مراحل مختلفی دارد و بهتر است در مراکزی که تجربه کافی در زمینه توانبخشی آسیبهای ورزشی دارند صورت گیرد تا ورزشکار بتواند در اسرع وقت به فعالیتهای حرفه ای خود باز گردد.