خالی کردن زانو ، نروپاتی فمورال ، و نقش نوارعصب و عضله

آسیب عصب فمورال یا نروپاتی فمورال یکی از علل ناشایع ضعف ران و خالی کردن زانو می باشد.

آسیب منفرد و جداگانه عصب رانی در کلینیکهای نوار عصب و عضله ناشایع هستند و متخصصین الکترومیوگرافی مواجهه کمی با آنها دارند.

آسیبهای شبکه عصبی کمر (lumbar plexus)  و ریشه های عصبی دوم ،سوم و چهارم کمر که از نظر علائم و نشانه های بالینی مشابه نروپاتی فمورال هستند ،شایعتر می باشند.

آناتومی (ساختارشناسی) عصب فمورال یا عصب رانی

عصب فمورال یا عصب رانی یکی از عصبهای اندام تحتانی می باشد که از شاخه قدامی ریشه های عصبی  دوم ، سوم و چهارم کمری منشاء می گیرد و پس از آن ، با عبور از لبه قدامی – طرفی عضله پسوآس ، بین عضله پسوآس و ایلیاکوس ، دیواره خلفی شکم و ناحیه خلفی لگن ، از زیر رباط کشاله ران (لیگامان اینگوینال) وارد ناحیه جلوی ران شده ، بعد از تقسیم شدن به چند شاخه ، عضلات جلوی ران یعنی عضلات پکتینئوس ، عضله خیاطه (سارتوریوس ) و عضله چهارسر ران را عصب دهی میکند.

عصب فمورال در ناحیه لگن عضله ایلیوسوآس را عصب دهی می کند.

حس ناحیه قدامی و قدامی – داخلی ران نیز توسط عصب رانی تامین می شود.

از عصب فمرال ، پایین تر از کشاله ران ، عصب صافن جدا می شود که عصبی کاملا حسی می باشد و حس ناحیه قدامی – داخلی ساق پا را تامین می کند.

حس ناحیه قدامی – خارجی ران توسط عصب دیگری به نام عصب پوستی خارجی ران (LFCN) تامین می شود که آسیب آن به نام مرالژیا پارستتیکا شناخته می شود.

علل آسیب عصب فمورال یا عصب رانی

شایعترین علت نروپاتی فمورال ، دیابت می باشد .

بیماری قند با التهابی که در عروق تغذیه کننده عصبها ایجاد می کند باعث آسیب به عصب می شود .

عصب فمورال می تواند در جریان عمل جراحی ناحیه لگن و شکم نیز دچار آسیب شود. جراحی تعویض مفص ران نیز می تواند منجر به آسیب عصب رانی شود.

از  دیگر علل نروپاتی فمورال می توان به فشار ناشی از تومر ،آبسه یا خونریزی رتروپریتونئال ( پشت پرده صفاق) اشاره کرد.

خونریزی می تواند خودبخود و به علت استفاده ار داروهای رقیق کننده خون رخ دهد یا به دنبال آسیبهای حین اعمال پزشکی مانند آنژیوگرافی که از عروق فمورال در کشاله ران استفاده می شود، اتفاق بیفتد.

کشیدگی حاد عصب فمورال ناشی از حادثه و افتادن نیز می تواند منجر به آسیب آن شود.

خم بودن ران به داخل شکم و چرخش خارجی ران در طول عملهای جراحی ارولوژیک و یا زنان و زایمان نیز می تواند به آسیب عصب فمورال منتهی شود.

علائم و نشانه های نروپاتی فمورال

بیمار مبتلا به نروپاتی فمورال معمولا دردی مبهم در کشاله ران احساس می کند که به ناحیه جلوی ران و قسمت داخلی ساق پا اتشار می یابد.

درد می تواند حالت سوزشی یا سوزن سوزن شدن داشته باشد و شدت آن متوسط تا شدید باشد.ضعف عضله چهارسر ران می تواند کاملا آشکار باشد و به مرور زمان منجربه تحلیل رفتن ماهیچه شود.

ضعف عضله چهارسر ران ممکن است خود را به صورت خالی کردن زانو نشان دهد و حتی منجر به افتادن و سقوط بیمار شود.

در مواردی که ضعف عضله چهارسر ران خفیف باشد ،بیمار در راه رفتن روی سطح صاف مشکلی نخواهد داشت ولی در بلند شدن از حالت نشسته و بالا و پایین رفتن از پله با مشکل مواجه خواهد شد.

در معاینه ممکن است لاغر شدن عضله چهارسر ران نمایان باشد.

در معاینه قدرت عضلات، عضله چهارسر ران کاهش قدرت را نشان می دهد و رفلکس پتلا (کشکک) نیز ضعیف خواهد بود یا وجود نخواهد داشت.

ممکن است با صاف کردن ران به عقب (اکستنشن ران) درد تشدید شود ونیز لمس ناحیه کشاله ران دردناک باشد ویا باعث افزایش درد شود. حس پوستی ناحیه جلوی ران و محدوده قدامی-داخلی ساق پا نیز در معاینه کاهش دارد.

تشخیص نروپاتی فمورال

همانگونه که ذکر شد آسیب عصب رانی از نظر بالینی شباهت زیادی به آسیب شبکه عصبی کمری (lumbar plexus) و آسیب ریشه های عصبی کمر (رادیکولوپاتی) دارد .

شرح حال و معاینه بالینی در افتراق این موار از یکدیگر کمک کننده می باشد ولی شیوه تشخیصی اصلی برای این منظور ، استفاده از تست نوار عصب وعضله یا الکترومیوگرافی می باشد.

 بهتر است الکترومیوگرافی ۳ تا ۴ هفته بعد از ایجاد آسیب انجام شود.

در تست نوار عصب و عضله از جریان الکتریکی برای تحریک عصب فمورال در ناحیه کشاله ران استفاده می شود و به کمک الکتردهای برداشت کننده ، پاسخ ایجاد شده ، از سطح عضله چهار سر برداشت شده و با موج سمت سالم مقایسه می شود.

از الکترود سوزنی ظریفی نیز در حین الکترومیوگرافی استفاده می شود که در عضلات مختلف وارد می شود و امواج الکتریکی عضلات مشاهده و بررسی می شود.

نوار عصب و عضله علاوه بر تشخیص آسیب عصب فمورال ، نوع و شدت آسیب را نیز نشان می دهد که در تعیین نوع درمان و پیش آگهی آن موثر است.

در مواردی که شرح حال بیمار بیانگر احتمال خونریزی رتروپریتونئال ویا توده لگنی باشد باید سی تی اسکن یا ام آر آی از ناحیه لگن انجام شود. گاهی نیاز به انجام آزمایش خون نیز می باشد.

درمان نروپاتی فمورال

درمان نروپاتی فمورال با توجه به علت ایجاد کننده آن متفاوت می باشد.

اگر علت نروپاتی ، فشار ناشی از هماتوم ( تجمع خون) ، آبسه یا توده باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد تا فشار از روی عصب برداشته شود.

در مواردی که علت نروپاتی فمورال ، دیابت باشد باید قند خون با دقت کنترل شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و عصب مراحل ترمیم را طی کند.

برای کنترل درد و کاهش التهاب از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و گاهی اوقات کورتن خوراکی استفاده می شود.

از داروهای ضد تشنج برای کنترل درد عصبی و سوزش کمک گرفته می شود.

از فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلات و دامنه حرکتی مفاصل می توان بهره گرفت .

توجه فیزیوتراپی باید بر بهبود دامنه حرکتی تمام مفاصل اندام تحتانی و بهبود قدرت تمام گروهای عضلانی باشد .

در مواردی که آسیب شدید و حادی به عصب وارد شده است باید ازانجام ورزشهای تقویتی شدید و سنگین عضله خودداری کرد زیرا این کار می تواند آسیب عصب را بیشتر نماید.

در مواردی که خطر افتادن و سقوط زیاد است بهتر است از عصا استفاده شود.

تحریک الکتریکی عضله ، برای بهبود قدرت عضله در بعضی از بیماران می تواند مفید واقع شود.